اكتوپارازيت هايي كه روي بدن ، لباس و يا تختخواب زندگي مي كنند شپش ها حشرات خونخوار كوچكي هستند كه روي پوست پستاندارانو پرندگان زندگي مي كنند. سه نوع شپش با انسان سازگار شده است، شپش سر( پديكولوس هومانوس كاپيتيس) شپش بدن (پديكولوس هومانوس) و شپشك زهار يا عانه( فتريوس پوبيس) . هر سه نوع در تمام دنيا وجود دارند. آلودگي به شپش مي تواند باعث سوزش و خارش شديد شود. علاوه بر آن شپش ممكن است تب تيفوسي، تب راجعه و تب خندق را منتقل كند. تب تيفوسي منتقله به وسيله شپش كه گاهي زندگي هزاران نفر را به خطر مي اندازد، در مناطق سردي كه مردم در فقر زندگيمي كنند و محل هاي شلوغ، شيوع پيدا مي كند.
مشخصات شپش ها و نحوه زندگي آن ها
شپش هاي انساني انگل خارجي و اجباري مي باشند و در مراحل مختلف زيستي خود بعد از خروج از تخم جهت حفظ بقا و ادامه حيات بايستي خونخواري نمايند نحوه زندگي شپش ها شپش ماده سر، تخم هاي خود را با فاصله 9/. ميليمتر از پوست سر بر روي مو قرار مي دهد . تعداد تخمي كه يك شپش سر ماده در طول عمر خود مي گذارد 100-800 تخم است . اهميت پزشكي و مبارزه باشپش ها بيماريزايي : اقدامات بهداشتي براي مبارزه با شپش هاي انساني الف ) شپش سر : رعايت نظافت و بهداشت شخصي ب ) شپش بدن : رعايت بهداشت شخصي سمپاشي | سمپاشي منازل | سمپاشي ساس | سمپاشي سوسك | سمپاشي حشرات
شپش هاي انساني شامل شپش بدن ، شپش سر و شپشك عانه مي باشد كه از راه تماس نزديك و مكرر منتشر ميشود . شپشها دگرديسي ناقص دارند و دوره زندگي آنها طي 3 مرحله صورت مي گيرد :تخم ، نمف و بالغ .
تخم ها سفيد وكشيده هستند و رشك نام دارند و در قسمت جلويي داراي دريچه اي پر از منفذ مي باشند كه جنين هواي مورد نياز خود را از اين طريق تامين مي نمايد . نوزادي كه از تخم خارج مي شود نمف نام دارد و كاملا شبيه بالغين است فقط اندازه آنها كوچك و رنگ پريده ميباشد . نمف ها خونخوارند و بعد از خروج از تخم اگر در مدت 24 ساعت خونخواري نكنند مي ميرند.
شپش ها 3 مرحله نمفي دارند ، و در هر مرحله براي جلد اندازي و ورود به مرحله ديگر بايستي حتما خونخواري نمايند . شپش هاي بالغ نر و ماده هر دو خونخوارند .
شپش بدن و شپش سر بسيار شبيه يكديگر هستند فقط اندازه شپش سركوچكتر و رنگ آن تيره تر و رنگ شپش بدن كمي روشن تر است .
شپش ماده بدن ، محلهايي مانند شكافها ، چين خوردگي هاي لباس والياف لباس ها در ناحيه درزها را براي تخم گذاري انتخاب مي كند. تعداد تخمي كه يك شپش بدن ماده مي گذارد 3..-2.. تخم است .
علل انتشار :
شپش هاي بدن و سر انتشار جهاني دارند وارتباط مستقيم با فقر بهداشت در جامعه دارند و اكثرا درشرايطي خاص مانند هنگام وقوع حوادث غير مترقبه نظير زلزله ، سيل ، توفان و … كه تعدادي از افراد بالاجبار در يك محل و زير يك سقف بدون داشتن شرايط بهداشتي با هم زندگي مي كنند مشاهده مي شود.
گزش و خونخواري شپش سر و بدن ايجاد خارش مي كند كه گاه از محل خارش عفونت ثانوي پديدار ميگردد . با عنايت به اين مسئله كه هر موقع از شبانه روز اين حشره احساس گرسنگي نمايد اقدام به خونخواري مي كند ، بنابراين فرد آلوده اغلب دچار خارش مي شود . بزاق شپشها حاوي ماده اي است كه در بعضي از افراد ايجاد حساسيت مي نمايد و ميزان حساسيت ، بستگي كامل به عكس العمل فاكتورهاي بدن فرد نسبت به بزاق حشره دارد . در افرادي كه بهداشت فردي را رعايت نمي كنند و يا افرادي كه شبها را در محلهاي عمومي و يا در گوشه و كنار خيابان ها سپري مي نمايند و استحمام مناسبي ندارند و لباسهاي خود را بندرت تعويض مي كنند آلودگي به شپش سر و بدن بيشتر است و چون روزي چندين بار در معرض گزش قرار مي گيرند پوست بدن حالت طبيعي خود را از دست داده و ضخامت خاصي پيدا ميكند . پوست در اثر گزشهاي مكرر به صورت خالدار در مي آيد و اين افراد اغلب دچار حالتهاي آلرژيك شبيه تب يونجه مي شوند .
بيماري هايي كه توسط شپش بدن منتقل مي شوند شامل : تيفوس اپيدميك ، تب راجعه اپيدميك (تب بازگرد ) و بسياري از بيماري هاي ديگر است.
توجه : شپش سر هيچ بيماري را منتقل نمي كند و شپش هاي انساني فقط مدتي كوتاهي در خارج از بدن انسان زنده مي مانند.
كوتاه كردن موها ، تا شانه كردن به راحتي انجام شود.
شستشوي مرتب موها
شانه كردن مرتب مو با استفاده از شانه هاي دندانه ريز محكم
شستشوي روسري يا كلاه با آب 60 درجه
استفاده از شامپوهاي توصيه شده توسط وزارت بهداشت ودرمان كه در حال حاضر شامپو پرمترين1% توصيه ميگردد.
گرد شپش كش كمتر مورد استقبال قرار مي گيرد زيرا باعث كدر شدن موها شده و سايرين متوجه آلودگي و كاربرد حشره كش مي شوند.
عدم استفاده از وسايل خواب مشترك
عدم استفاده از لباسهاي مشترك
حمام كردن منظم
تعويض لباسها
شستشوي لباسها با آب 60 درجه و صابون و اطو كردن آنها
عدم استفاده از لباسها و رختخواب و وسايل آلوده به مدت يكماه .
تلفن سمپاشي